μάχη

Σύγκρουση στρατιωτικών τμημάτων· αγώνας για την επίτευξη συγκεκριμένων τακτικών ή και στρατηγικών σκοπών. Οι μ. διακρίνονται σε αμυντικές, επιθετικές, εκ συναντήσεως, σε ανοιχτό πεδίο κ.ά. Αμυντική είναι η μ. όταν ο ένας από τους δύο συγκρουόμενους, για διάφορους λόγους, είναι υποχρεωμένος να υφίσταται την πρωτοβουλία του αντιπάλου του, ο οποίος σε αυτή την περίπτωση δίνει επιθετική μ. Στη μ. εκ συναντήσεως οι αντίπαλες δυνάμεις έρχονται σε επαφή σε χρόνο και κατά τρόπο μη προκαθορισμένα, ενώ μ. σε ανοιχτό πεδίο δίνονται όταν οι αντίπαλοι δεν στηρίζονται σε σύστημα οχυρώσεων. Τόσο η συνεχής ανάπτυξη των επιθετικών και των αμυντικών όπλων, όσο και η χρησιμοποίηση σε μεγάλη κλίμακα ταχέων μέσων μεταφοράς και τελειοποιημένων συστημάτων αναγνώρισης και επικοινωνίας, έχουν μεταβάλει τον τρόπο με τον οποίο προετοιμάζονταν και δίνονταν οι μ. στην ξηρά και στη θάλασσα, όχι μόνο κατά τον 18o και τον 19o αι., αλλά και κατά τους δύο Παγκόσμιους πολέμους, που διεξήχθησαν όταν η επιστήμη και η τεχνική είχαν πραγματοποιήσει σημαντικές προόδους στον στρατιωτικό τομέα. Ενίοτε ο όρος μ. χαρακτηρίζει σειρά πολεμικών επιχειρήσεων που πραγματοποιούνται για την επίτευξη ειδικού σκοπού μέσα στο γενικό πλαίσιο μιας σύγκρουσης· τέτοια παραδείγματα συναντώνται στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Όταν οι Γερμανοί –αφού συνέτριψαν τον Μάιο και τον Ιούνιο του 1940 τον γαλλικό, τον αγγλικό, τον βελγικό και τον ολλανδικό στρατό– βρέθηκαν κύριοι των βόρειων ακτών της Μάγχης και της Βόρειας θάλασσας, η Μεγάλη Βρετανία φοβήθηκε ότι γρήγορα θα αντιμετώπιζε την εισβολή των γερμανικών δυνάμεων. Πραγματικά, η γερμανική ανώτατη διοίκηση είχε σχεδιάσει να ολοκληρώσει και να εκμεταλλευθεί τις επιτυχίες που είχε σημειώσει στο δυτικό μέτωπο, με την απόβαση μεγάλων δυνάμεων στη Μεγάλη Βρετανία. Προκειμένου όμως να πραγματοποιηθεί αυτό το σχέδιο χωρίς να διατρέξουν σοβαρούς κινδύνους, οι Γερμανοί θέλησαν να αποκτήσουν προηγουμένως την υπεροχή στην εναέρια περιοχή της ζώνης της Μάγχης έτσι που οι αγγλικές δυνάμεις να μην μπορούν να παρεμποδίσουν σοβαρά τις επιχειρήσεις. Για τον σκοπό αυτό, από τις 8 Αυγούστου έως τις 31 Οκτωβρίου 1940, η γερμανική αεροπορία πραγματοποίησε πολλές επιδρομές εναντίον των στρατιωτικών εγκαταστάσεων, των βιομηχανικών κέντρων και διάφορων αγγλικών πόλεων. Οι επιχειρήσεις αυτές, μολονότι εκτελέστηκαν με μεγάλη αποφασιστικότητα και με τεράστιες δυνάμεις, δεν πέτυχαν το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα, γιατί η αγγλική καταδιωκτική αεροπορία κατόρθωσε να διατηρήσει την εναέρια υπεροχή και να προκαλέσει βαρύτατες απώλειες στους επιτιθέμενους. Η αεροπορική σύγκρουση που εμπόδιζε την πραγματοποίηση του γερμανικού σχεδίου εισβολής ονομάστηκε μ. της Αγγλίας. Κατ’ αναλογία, με την έκφραση μ. του Ατλαντικού χαρακτηρίζεται το σύνολο των ναυτικών και αεροπορικών επιχειρήσεων που πραγματοποίησαν οι Σύμμαχοι, ιδιαίτερα από τα τέλη του 1940 έως τις αρχές του 1945, για να αντιμετωπίσουν και να εκμηδενίσουν τη δράση των γερμανικών υποβρυχίων, τα οποία, χρησιμοποιώντας νέα συστήματα επίθεσης, (κατά κύματα) και τεχνικές βελτιώσεις (π.χ. το Schnorkel), προκαλούσαν βαρύτατες απώλειες στα εμπορικά πλοία που χρησιμοποιούνταν για τον ανεφοδιασμό από την Αμερική στην Ευρώπη. Επίσης με τον ορισμό μ. του Στάλινγκραντ νοείται σειρά πολεμικών γεγονότων, τα οποία διαδραματίστηκαν μεταξύ Σεπτεμβρίου 1942 και Ιανουαρίου 1943 γύρω από το μεγάλο οχυρό του Στάλινγκραντ, που οι Σοβιετικοί υπερασπίστηκαν με μεγάλη αποφασιστικότητα. Στη ζώνη αυτή, η οποία διεκδικήθηκε σθεναρά από τους δύο αντιπάλους, με αιματηρές επιθέσεις και αντεπιθέσεις, η αναμέτρηση έληξε με την παράδοση (31 Ιανουαρίου 1943) της έκτης γερμανικής στρατιάς που διοικούσε ο στρατηγός Φρίντριχ Πάουλους. Μ. ονομάστηκε και μια άλλη σειρά περίπλοκων πολεμικών επιχειρήσεων, η μ. των ακτών (6-28 Ιουνίου 1944), η οποία αποτέλεσε την πρώτη φάση της απόβασης στη Νορμανδία μεγάλων συμμαχικών δυνάμεων, προοίμιο της απελευθέρωσης ολόκληρου του γαλλικού εδάφους και των κατοπινών γεγονότων που οδήγησαν στη γερμανική ήττα στο Δυτικό Μέτωπο. Σήμερα, λόγω της τεχνολογικής προόδου διεξάγονται μ. εξ αποστάσεως με τη χρήση προηγμένων οπλικών και ηλεκτρονικών συστημάτων που επιτρέπουν επιθέσεις από αποστάσεις χιλιάδων χιλιομέτρων. Στιγμιότυπο από την επίθεση γερμανικών βομβαρδιστικών αεροπλάνων, στη «μάχη της Αγγλίας» (1940). Η μάχη του Βάγκραμ, με την οποία ο Ναπολέων νίκησε τους Αυστριακούς (1809), όπως απεικονίζεται σε λιθογραφία της εποχής. Η ναυμαχία της Τσουσίμα (1905), κατά την οποία ο ιαπωνικός στόλος συνέτριψε τον ρωσικό.

* * *

η (ΑM μάχη, Α δωρ. τ. μάχα) ένοπλη σύγκρουση μεταξύ δύο στρατών

νεοελλ.

1. αγώνας, πάλη

2. μτφ. α) έντονος αγώνας ή έντονη προσπάθεια για την πραγματοποίηση κάποιου σκοπού («η αντιπολίτευση έδωσε μάχη στη βουλή για την καταψήφιση τού κυβερνητικού νομοσχεδίου»)

β) ρητορικός ανταγωνισμός ανάμεσα σε υποστηρικτές αντίθετων απόψεων («η τηλεοπτική μάχη τὼν δύο υπουργών θα μεταδοθεί απευθείας»)

νεοελλ.-μσν.

φιλονικία, μάλωμα, ρήξη, αντιδικία

μσν.

1. αντιζηλία, διαμάχη, διχόνοια

2. εμφύλιος πόλεμος

3. εμπόλεμη κατάσταση, πόλεμος

4. βίαιη, ορμητική επίθεση

5. διαφωνία, διχογνωμία

6. φρ. «πιάνω μάχη» — γίνομαι εχθρός, εχθρεύομαι κάποιον

μσν.-αρχ.

ο τρόπος κατά τον οποίο διεξάγεται ένας πόλεμος, πολεμική τακτική

αρχ.

1. μονομαχία («τῶκε τάχ' ἀντήσειε μάχης κορυθαίολος Ἕκτωρ», Ομ. Ιλ.)

2. αγώνας ο οποίος γινόταν δημόσια για βραβείο («τάν δ' ἔπειτ' ἀνδρῶν μαχᾱν ἐκ παγκρατίου», Πίνδ.)

3. πεδίο μάχης

4. (λογ.) έλλειψη σύνδεσης ή αλληλουχίας, αντίφαση, ανακολουθία, νοηματική ασυνέπεια.

[ΕΤΥΜΟΛ. < μάχομαι. Για τη σχέση μεταξύ τών λ. μάχη και πόλεμος βλ. πόλεμος].